Ірі қара цистицеркозы: себептері, белгілері, емдеу және алдын алу

2024 Автор: Howard Calhoun | [email protected]. Соңғы өзгертілген: 2023-12-17 10:33

KRS - өнімді жануарлардың ең төзімді және қарапайым сорттарының бірі. Сиырлар мен бұқалар өте сирек ауырады. Дегенмен, кейде бұл жануарлардың денсаулығына байланысты проблемалар туындайды. Сонымен қатар, ірі қара малдың кейбір аурулары, өкінішке орай, симптомсыз болуы мүмкін. Мысалы, кейде сиырлар цистицеркозбен ауырады. Бұл ауру гельминттер тобына жатады.

Паразит дегеніміз не

Ірі қара малдың цицеркозы сиыр таспа құртының дернәсілінен туындайды. Оның үстіне жануарлардың өзі бұл паразиттің аралық тасымалдаушылары ғана. Ересек таспа адам ағзасында әлдеқашан дамып келеді.

Бұл паразиттің личинкасы цистерикалық деп аталады және мөлдір сұр сұйықтықпен толтырылған құты болып табылады. Мұндай финндегі көпіршікке сколекс деп аталатын төрт сорғышы бар бас бекітіледі. Бұқа таспа құртының личинкасының мөлшері айтарлықтай үлкен – ұзындығы 15 мм-ге дейін және ені 10 мм-ге дейін.

Жануарлар қалай жұқтырады

Ірі қара мал цистицеркозбен ауырады, себебі оның денесіне паразит жұмыртқалары түседі. Адамдарда сиыр таспа құрты ащы ішекте локализацияланған. Бұл ұзындыққұрт әсерлі жетуі мүмкін - 10 м немесе одан да көп. Таспа құрттың соңғы жетілген сегменттері ені 12-14 мм. Олардың негізгі діңінен ұзындығы шамамен 2 мм болатын бұтақтар екі бағытта таралады. Бұл процестердің әрқайсысында шамамен 172 мың жұмыртқа бар. Сегменттердің жанындағы жағында жыныстық саңылау бар.

Ірі қара таспа құрттың әрбір жұмыртқасында онкосфера – 3 жұп ілгегі бар дернәсілдік эмбрион болады. Паразит адам ағзасында жетілген кезде құрттың сегменттері шығып, нәжіспен сыртқа шығарылады. Қоршаған ортада бұл түзілімдер құрт сияқты кішірейіп, айтарлықтай ұзақ қашықтыққа дербес қозғала алады.

Егер жұқтырған адам гигиеналық нормаларды сақтамаса, мысалы, дәретханада емес, далада немесе аулада дәрет жасаса, таспа құрт сегменттері көптеп көршілес айналаға таралып, жұмыртқаны барлық жерге таратады. Сонымен қатар, көшеде орналасқан қоғамдық шұңқырлар жиі бұл инфекцияның көзі болып табылады. Әрине, құрттар орталықтандырылған кәріз жүйелерінің ағынды суларында да болуы мүмкін.

Сиырлардың инфекциясы әдетте шөппен бірге сегменттер мен жұмыртқаларды жұтқанда жайылымдарда болады. Сондай-ақ мал суаратын жерде цистицеркозбен жиі ауырады. Жайылымдарда жануарлар әдетте жақын маңдағы егістіктерді суару үшін ағынды суларды пайдаланғанда ауру жұқтырады.

Жануар организмінде паразиттің дамуы

Сыртқы ортада таспа құрт жұмыртқаларының өміршеңдігі бірнеше айға дейін созылуы мүмкін. Ауру жануарлардың ішектерінде олар жұмыртқадан шығадыонкосфералар. Жұмыртқадан шыққаннан кейін эмбриондар шырышты қабық арқылы шағын тамырларға бірден енеді, содан кейін қан айналымы арқылы сиырдың немесе бұқаның органдары мен тіндеріне тасымалданады. Цистерийдегі онкосфералардың дамуы көлденең қуысты бұлшықеттерде жүреді. Көбінесе ірі қара малдың құрттары ауырады:

• қаңқа бұлшықеттері;
• тіл бұлшықеттері;
• шайнау бұлшықеттері.

Сонымен қатар паразит аралық тасымалдаушының жүрегінде, бауырында немесе миында өмір сүруді таңдай алады. Әртүрлі дереккөздерге сәйкес, құрттар ірі қара малдың ағзасында болашақта бірнеше айдан 4 жылға дейін өміршеңдігін сақтай алады.

Адамда инфекция қалай жүреді

Ірі қара құрттың цистерикасы әдетте піспеген, шала піскен немесе кептірілмеген етті жеген кезде адам ағзасына түседі. 3,5-4 айға қарай ірі қара малдың ұлпаларындағы цистерналар ең үлкен мөлшерге жетеді. Осы сәттен бастап инфекция мүмкін болады.

Адам ағзасында өт әсерінен цистерналар қуықтан басын айналдырып, сорғыштар арқылы ішектің шырышты қабығына жабысады. Болашақта паразит тез өсіп, дами бастайды. Адам ағзасындағы жыныстық жетілген сиыр таспа құрты шамамен 2,5-3 айға жетеді. Кейіннен бұл паразиттің өзі жылына қоршаған ортаға шамамен 51 миллион жұмыртқа шығарады.

Ірі қара малдағы негізгі белгілер

Сиырдың немесе бұқаның таспа құрт дернәсілімен ауырғанын аурудың ең ерте сатысында ғана анықтауға болады. Бұл кезеңде ірі қара малдағы цистицеркоздың белгілері:

• температураның жоғарылауыдене 40 °С дейін;
• тәбет нашар;
• әлсіздік;
• тез жүрек соғуы және тыныс алу;
• арқа, шайнау және басқа бұлшықет топтарындағы ауырсыну;
• шап және иық лимфа түйіндерінің ұлғаюы.

Мұндай белгілер анықталған кезде фермада міндетті түрде ветеринарға бару керек. Кейде инфекциядан бірнеше күн өткен соң жануардың температурасы күрт көтеріледі. Алайда келесі күні ол 34 ° C дейін төмендейді. Бұл жағдайда бір күннен кейін бұқа немесе сиыр өледі.

Бірақ көп жағдайда, жұқтырғаннан кейін шамамен 8-10 күн өткенде, ірі қара мал қайта секіре бастайды. 14-ші күні жануарлардағы барлық сыртқы белгілер толығымен жойылады. Осы уақытқа дейін бұқалар мен сиырлар мүлдем сау болып көрінеді.

Ветеринариялық-санитариялық сараптама

Жануарлардың цистицеркозбен ауырғанын кейінгі кезеңдерде көру арқылы анықтау мүмкін емес. Бұл инфекцияны зертханада анықтау өте қиын. Ірі қара малдың тіршілігінде әдетте паразиттердің бар-жоғын анықтау үшін әртүрлі иммунологиялық әдістер қолданылады: тері ішілік аллергиялық сынақтар, RPA және RNGA. Көбінесе ветеринарлық-санитарлық сараптама соңғы технологияны қолдану арқылы жүргізіледі.

Жоғары дәлдікпен тіндерде кистаның бар-жоғын малды сойғаннан кейін ғана анықтауға болады. Бұл жағдайда зерттеу үшін әдетте ультракүлгін шамдар сияқты жабдық пайдаланылады. Ультракүлгін сәулеленудің әсерінен цистерналар басталадышие немесе қызыл жарқырап, өте жақсы көрінетін болады.

Ұшаны зерттеу кезінде мамандар әдетте шайнау бұлшықеттерін, жүрек пен тілді тексереді. Ірі қара малдың кистасы көп мөлшерде дененің алдыңғы бөлігіне әсер етеді. Тексеру кезінде тексеру үшін етте көлденең және бойлық кесулер жасалады.

Егер ультракүлгін шамдарды қолданып тексеру кезінде 40 см2 бұлшықет массасының 3-тен астам құрт бар екені анықталса, ұшада, ет пен ішімдік тасталады. Оларды кәдімгі жолмен тастау керек.

Паразиттер саны аз болса, етті термиялық өңдеу арқылы дезинфекциялауға болады, содан кейін жеуге болады. Өнімді дайындауға байланысты кез келген операциялар, бұл жағдайда, ветеринардың бақылауымен жүзеге асырылуы керек. Бұл жағдайда маманның жұмыс орнына кетуі міндетті шарт болып табылады.

Ірі қара мал организмінде паразит қалай әрекет етеді

Сиырлар мен бұқаларға ауыр әсер шын мәнінде таспа микробтары, осылайша, негізінен тек белсенді көші-қон кезеңінде болады. Жануарлардың денесі арқылы саяхаттаған онкосфералар, ең алдымен, тіндердің тұтастығын бұзады. Ал бұл, өз кезегінде, жиі микрофлораның егілуіне әкеледі.

Цистериктер болашақта малдың ағзасына біраз зиян келтіруі мүмкін. Олардың қалдықтары көбінесе ірі қара малда токсикозды тудырады. Кейде ауру жануарларда да құрттардың ағуына аллергиялық реакциялар пайда болады.

Ересек цистериялар, сонымен қатар, басталадыайналасындағы бұлшықет тінін қысыңыз. Бұл, өз кезегінде, миозиттің дамуына әкеледі. Жануарлардың тіндерінде дернәсілдер көп жиналатын жерлерде жиі ауыр қабыну басталады.

Цистицеркозбен ауырған ірі қара малда кейіннен осы паразитке қарсы иммунитет қалыптасады. Ғалымдар жануарларды осы ауруға қарсы жасанды иммундау бойынша тәжірибелер де жүргізді. Нәтижесінде сарапшылар бұл әдіс цистицеркоздың алдын алуда айтарлықтай тиімді болатынын анықтады. Көп ұзамай бұл аурудың алдын алудың мұндай әдісі ірі қара мал өсіруге маманданған шаруашылықтарда да енгізіле бастауы әбден мүмкін.

Ауруды емдеуге болады ма

Сондықтан сиырлар мен бұқалардың тіршілігі кезінде тіндерде таспа эмбриондарының болуын диагностикалау өте қиын болуы мүмкін. Ірі қара малдың цистицеркозын емдеудің тиімді әдістері, өкінішке орай, әлі жасалмаған. Бұл паразитпен күресу үшін әдетте тек "Droncit" қолданылады.

Ірі қара малдағы цистицеркоздың алдын алу шаралары

Ірі қара малды бұл паразиттен емдеу іс жүзінде пайдасыз болғандықтан, оның таралуын болдырмау үшін шаруашылықтар дер кезінде түрлі шараларды қолға алғаны абзал. Таспалы құрттың алдын алу шараларына мыналар жатады:

• қолайсыз аймақтарда малды үй жағдайында союға және мал дәрігерлерінің рұқсатынсыз етті сатуға тыйым салу;
• союға арналған бұқалар мен қашарларды белгілеу;
• фермалар мен мал сою алаңдарының жағдайын мұқият ветеринарлық бақылауорындар.

Сонымен қатар шаруашылықтардағы жануарлар мен адамдардың таспа құрттарын жұқтырудың алдын алу үшін қызметкерлерді медициналық тексеруден өткізу көзделген. Бұл ретте мұндай процедураларды жылына кемінде бір рет, тіпті жақсырақ – тоқсанына бір рет жасау керек.

Тәуекел топтары

Ірі қара малдың цистицеркозы көбінесе көктем мен күзде ауырады деп есептеледі. Сонымен қатар, бұл ауруға 1,5-2 жастағы жануарлар көбірек бейім. Егде жастағы сиырлар мен бұқалар таспа құрттарымен сирек ауырады.

Ауру қай аймақтарда кездеседі

Цистицеркоз, өкінішке орай, әлемнің барлық елдерінде кең таралған. Ірі қара малдан басқа таспа құрттардың аралық тасымалдаушылары:болуы мүмкін.

• шошқалар;
• буфалолар;
• газельдер;
• жабайы;
• бұғы.

Көбінесе сиырлар цистицеркозбен Орталық Азия, Қазақстан және Әзірбайжан елдерінде ауырады. Ресейде бұл инфекция Дағыстанда, Якутияда, Алтай өлкесінде және Қара жер емес аймақтың аймақтарында жиі кездеседі.

Сұрттар

Сонымен қатар, ғалымдар ірі қара мен шошқада цистицеркоз тудыратын құрттардың бірнеше штаммдарын анықтады. Бұл гельминттің формалары тіршілік ету дәрежесіне, иесі ағзадағы өмір сүру ұзақтығына және локализация орнына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы, Эфиопияда ірі қара малдың денесінде кисталар негізінен бауырда жиналады. Ресейде бұл құбылыс өте сирек кездеседі.